ادبیات نهم

درس 6 : آداب زندگانی

دانش آموزان عزیز ، پیش از شرح این

درس ، باید برخی ویژگی های سبکی قرن

پنجم را بدانید :

1 - در خط به خط این نوشته ، تکرار

واژه ها را می بینیم .

2 - در کنار تکرار واژه ها، یکی دیگر

از ویژگی های سبک این دوره را که

کوتاهی جمله هاست ، می بینید .

نویسنده جمله ها را با کمترین تعداد

واژه ها ، نوشته است .

3 - فعل های زیادی در طول متن به

کار رفته است که مانند بسیاری از

واژه ها تکراری هستند .

بند 1 :
معنی : ای پسر بدان که انسان بی هنر ،

همیشه بی فایده است ، مانند درختچه ی

خارشتر که تنه دارد ولی سایه ندارد .

( چنین انسانی ) نه برای خود سودمند

است و نه برای دیگران.

تلاش کن در کنار داشتن خاندان و اصل

و نسب نیک ، لایق و شایسته باشی زیرا

داشتن لیاقت و شایستگی از داشتن اصل

و نسب نیک ، بهتر است .

چنانکه گفته اند : بزرگی انسان

به خاطر داشتن خرد و دانش است ،

نه نژاد او ، اگر انسان در کنار

خاندان نیکو ، شایستگی نداشته باشد ،

مناسب همنشینی و دوستی نیست

و اگر این دو ویژگی را در کسی

دیدی ، با او ارتباط برقرار کن و

رهایش نکن زیرا برای همه سودمند

است .

آرایه ها :
تشبیه مردم بی هنر ، به مغیلان

رکن اول تشبیه : مردم بی هنر

رکن دوم تشبیه : مغیلان

رکن سوم تشبیه : سایه ندارد

رکن چهارم تشبیه : چون

گوهر تن ، اضافه ی تشبیهی

رکن اول تشبیه : تن

رکن دوم تشبیه : گوهر

گوهر اصل ، اضافه ی تشبیهی

رکن اول تشبیه : اصل

رکن دوم تشبیه : گوهر

گوهر هنر ، اضافه ی تشبیهی

رکن اول تشبیه : هنر

رکن دوم تشبیه : گوهر

چنگ زدن ، کنایه از بدست آوردن چیزی

از دست مگذار ، کنایه از رها نکردن

به کار آید : کنایه از سودمند و مفید بودن

بند 2 :
معنی :
تا چیزی از تو نپرسیده اند ، حرف نزن و

از سخنان بیهوده دوری کن . وقتی چیزی

از تو می پرسند ، تنها حقیقت را بگو . تا

از تو نخواسته اند کسی را نصیحت نکن

و اندرز نده . به ویژه کسی را که پند

ناپذیر است زیرا او خود شکست می خورد .

در میان دیگران ، کسی را پند نده . از

رفت و آمد در جاهایی که باعث گمان بد

دیگران به تو می شود ، پرهیز کن . از

دوست بدخواه و و بدآموز دوری باش .

از ناراحتی دیگران شادی مکن تا مردم

هم از غم تو شادمان نشوند . با عدالت رفتار

کن تا باتو با انصاف رفتار شود . با مردم

به خوبی سخن بگو تا با تو به خوبی صحبت

کنند . اگر خواهان فراگیری علم و دانشی ،

از اعمال بد دوری کن ، به داشته هایت

خشنود باش و دانش دوست بردبار و کم سخن

و آینده نگر باش .

آرایه های ادبی :
مراعات نظیر : سخن ، مگوی ، گفتار

جناس اشتقاق : مگوی و گفتار
ناپرسیده ، پرسند

تکرار : مگوی ، پند ،

که او خود اوفتد : کنایه از شکست خوردن

بگریز : دوری کردن

تضاد غم و شادی

تکرار شادی

داد ده تا داد یابی : تکرار داد
واج آرایی صامت د
و مصوت آ

تکرار خوب

مراعات نظیر : گوی و شنوی

« قابوس¬نامه » نوشته¬ی امیر عنصر

المعالی کیکاووس بن قابوس وُشمگیر،

از امرای آلِ زیار است. او این کتاب

را برای فرزندش گیلانشاه در آیین

مملکت داری و تعلیم و تربیت، نوشته

است.

قسمت دوم درس : از کتاب اخلاق ناصری

انسان نباید زیاد حرف بزند و سخنان

شخص دیگری را قطع کند . اگر از گروهی

پرسش کنند و او در آن گروه باشد ، برای

پاسخ گویی بر آنها پیشی نگیرد و اگر کسی

مشغول پاسخگویی بود و او پاسخ بهتری

داشت ، صبر کند تا آن سخن ، تمام شود

سپس پاسخ خود را بگوید به طوری که

نفر قبلی را ( با سخن خود ) سرزنش

نکند . و اگر در حضور او دو نفر با هم

گفت و گو می کنند ، کنجکاوی نکند

و اگر ( سخنان خود را ) از او پنهان

می کنند ، دزدکی گوش نکند و تا او را

در بحث خود شرکت نداده اند ، وارد بحث

نشود .

آرایه های ادبی :
مراعات نظیر : نگوید ، سخن ، سوال

تکرار : جماعت ، جواب

تضاد : سؤال ، جواب

سجع متوازی : مشارکت ، مداخلت

پیش از آغاز بحث زمان حال و انواع آن ،

بن ماضی و بن مضارع ، یادآوری می شود .

بن ماضی : از این بن ، در ساخت فعل های

زمان گذشته و بعضی واژه ها استفاده می شود .

مانند :

پرداخته اند – پرداخت

پوشیده – پوشید

شسته بودند – شسته

سرگذشت – گذشت

می کشیدند – کشید

داشته – داشت

جست و جو – جست

گفتار – گفت

سرپوشیده – پوشید

بن ماضی ، با حذف « ن » مصدری ، درست می شد .

خوردن – خورد

شستن – شست

پرداختن – پرداخت

رسیدن – رسید

فروختن – فروخت

افروختن – افروخت

افراشتن – افراشت

بن مضارع : از این بن ، در ساخت فعل ها زمان حال

و بعضی واژه های دیگر استفاده می شود .

کاردان – دان

می شویند – شوی

کارپرداز – پرداز

کارشکنی – شکن

دست انداز – انداز

سرافراز – افراز

سربند – بند

بن مضارع ، با حذف « ب » امری به دست می آید .

بنواز – نواز

بشکن – شکن

بخواب – خواب

بکاه – کاه

بنواز – نواز

بگیر – گیر

بکار – کار

نکته ی زبانی :

گروه فعلی : زمان حال یا مضارع

این گروه از فعل ها ، انجام کاری را در زمان حال

نشان می دهند و سه گونه اند :

1 – مضارع اخباری : کاری در زمان حال

انجام می گیرد .

مادران دل به مهر فرزندان ، گرم و تپنده می دارند

می + دار + ند

و فرزندان در پرتو گرم و گوارای مادر ، جان می گیرند
و می پرورند و می بالند .

می + گیر + ند

می + پرور + ند

می + بال + ند

این دو را پیوندها و آوندهایی به سرچشمه های یکتایی می رساند

می + رسان + د

و خوشی و ناخوشی را به دیگری پیوند می زند .

می + زن + د

این فعل ها ، همگی مضارع اخباری هستند .

2 – مضارع التزامی : انجام کاری را در زمان حال با شک و تردید

نشان می دهد .

ساخت مضارع التزامی :

ب + بن مضارع + شناسه

مثال :

شاید تا فردا برگه ها را بگیرم و به سمیرا بدهم .

ب + گیر + م

ب + ده + م

سارا می تواند به کلاس برود .

ب + رو + د

اگر این هفته میوه ها برسند ، می توانیم آنها را بچینیم .

ب + رس + ند

ب + چین + یم

اگر باران ببارد ، کشته ها سیراب خواهند شد .

ب + بار + د

3 - مضارع مستمر : این فعل جریان انجام کاری را نشان می دهد .

ساخت این زمان به این ترتیب است :

دار + شناسه + می + بن مضارع فعل + شناسه

به زبان ساده تر :

صرف فعل دارم + مضارع اخباری

دارم می خورم

داری می روی

دارد می بیند

داریم می پردازیم

دارید می سازید

دارند می گویند

بیشتر اوقات در جمله ، بین دو جزء فعل ، فاصله می افتد .

دارم صبحانه می خورم .

الآن دارد تکالیفش را می نویسد .

داریم به کوه می رویم .

خانه را داریم تمیز می کنیم .

وسایل اضافه را داریم دور می اندازیم .

واژه نامه ی درس 6 – آداب زندگانی

مغیلان : خیره :

قانع : داد :

وجه : متقدّم :

طعن : محاورات :

مداخلت : مصلحت :

اقناع : استماع :

استراق سمع :

خوض نمودن :

                  دانش ، کاروان همیشه روانه ی زندگیتان ...✍✍✍